Soru: Radyal şebeke nedir?
Cevap: Radyal şebekeye dalbudak şebeke veya dallı şebeke de denmektedir.
Dallı şebekeler köyler, kasabalar ve şehirler ile çeşitli endüstri merkezlerinin beslenmelerinde kullanılmaktadır. Şekil 1’de görüldüğü gibi transformatör merkezine, orta gerilimli olarak gelen enerji, burada alçak gerilime dönüştürülerek dağıtılır. Transformatör merkezinden uzaklaştıkça şebeke iletken kesiti küçülür. Burada A-B-C ile gösterilen hatlara ana hat, ötekilere de branş hatları veya branşman denir.
Şekil 1
Dallı şebekeler hava hattı şeklinde düzenlendikleri gibi, yer altı kablolu olarak da düzenlenebilir. Hatların geçeceği yerler sokak ve caddelerdir. Bunlar dağıtım projelerinde belirtilir. Dallı şebekelerle beslenen bir caddenin aydınlatılması şekil 2’ de görülmektedir. Burada A-B-C-D ile gösterilenler transformatör postalarıdır.
Şekil 2
Şekil 2 ‘de görüldüğü gibi, transformatör postalarına yüksek gerilim olarak gelen enerji, burada alçak gerilime dönüştürülerek dağıtılır. Bundan ayrı olarak cadde ortasından geçirilen bir besleme hattı ile bina ve işyerlerinin enerji ihtiyacının karşılandığı şekil vardır. Cadde kenarlarına çekilen hatlarla yapılan bu besleme şekli çok daha kullanışlı olduğundan, yurdumuzda özellikle büyük şehirlerde uygulanmaktadır.
Dallı şebekelerde besleme bir yerden yapıldığı için, arıza anında aboneler enerjisiz kalabilir. Besleme devamlılığını sağlamak bakımından daha başka şekilde şebeke türleri geliştirilmiştir. Büyük endüstri merkezlerinde uygulanan iki değişik açık şebeke türü şekil 3’ de görülmektedir.
Şekil 3
Şekil 3. a) da her alıcı için ayrı bir hat çekildiği, b) de ise alıcı grupları için ortak hatlar çekildiği görülmektedir. a) daki işletme emniyeti b) den fazladır. İletken kesiti alıcı gücüne göre hesaplanır. Arızalı bir alıcının öteki alıcılara zararı olmaz b) de ise arıza sırasında, arızaların bulunduğu grup devre dışı olur. Ayrıca gerilim düşümü de daha fazladır. Bunun için kalın kesitli iletkenler kullanılması gerekir. Bu dağıtım şekli birbirine yakın güçte ve az sayıda alıcıların bulunduğu şebekelerde uygulanır. Farklı güçlü ve büyük alıcılar için, her alıcıya ayrı bir hat çekilmesi uygun olur. Bunun için a) büyük endüstri merkezlerinde, b) ise evlerde ve küçük işletmelerde uygulanır.
Dallı şebekelerin üstünlükleri ile sakıncaların kısaca özetleyelim.
Üstünlükleri;
1. Kuruluşu, işletmesi ve bakımları kolaydır.
2. Arızaları kolay bulunur.
3. İletken kesitleri trafodan uzaklaştıkça küçülür.
4. Kısa devre gücü küçük olduğundan maliyeti ucuzdur. Çünkü az sayıda kesici kullanılır.
Sakıncaları;
1. İşletme emniyeti azdır.
2. Hatların işletme verimi düşüktür.
3. Arıza sırasında birçok abone enerjisiz kalır.
4.Gerilim düzensizliği vardır. Trafodan uzaklaştıkça gerilim azalır.