Soru: Parafudr topraklama direncini nasıl hesaplarız? Parafurdr montajı yaparken nelere dikkat etmeliyiz? Parafudr seçimini nasıl yapmalıyız?
Cevap: ENH ve transformatör direklerinde parafudr topraklaması koruma topraklamasına bağlıdır bu nedenle ayrı bir topraklama kazığı çakmaya gerek yoktur. Parafudr çalıştığı zaman geri atlamanın oluşmaması için topraklama direncinin 5Ω‘un altında olması istenir.
36kV’luk bir tesiste izolatörlerin dayanabileceği yıldırım darbe gerilimi 170 kV‘tur, yıldırım akımının havai hat direğinden geçen tepe değeri 20kA ile 60 kA’in arasındadır genelde yıldırım akımının %80’i 20kA’i geçmemektedir hesaplamalarımızda daha emniyetli olması için 30kA‘i tercih edeceğiz.
R=Ud/Id
R=170kv/30kA
R=5,6666Ω hesaplamalar ışığında topraklama direncinin 5Ω’un altında olması istenmektedir.
Parafudrlar devreye faz – toprak arası bağlanır. Parafudr montajı yaparken koruncak elektrik sistemlerine en yakın şekilde montajı yapılmalıdır. Parafudr toprak hattına bağlanırken eksiz ve en kısa yol tercih edilmelidir.
Parafudr Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar
Parafudrun seçiminde gerilim değeri, darbe boşalma akımı ve kısa devre akımı olmak üzere üç ana değer göz önüne alınır.
Gerilim Değeri:
Parafudr gerilim değeri, şebeke işletme frekansında izin verilen maksimum gerilime eşit ya da biraz daha büyük seçilir.
Parafudr gerilim değerinin belirlenmesinde, sistemi besleyen şebekenin ya da kaynağın besleme tarafının bağlantı şekli (üçgen veya yıldız) göz önüne alınır.
Yıldız noktası büyük değerde empedansla topraklanmış ise nötrü yalıtılmış kabul edilir. Arıza durumlarında nötr noktası kaydığında sağlam fazların toprağa göre gerilimi artar. Bu durumda bir topraklama katsayısından söz edilir. Sistemin toprak katsayısı; sistem doğrudan topraklı ise e = 0,8; nötrü yalıtılmış ise e =1 olarak kabul edilmektedir.
Yıldız noktası yalıtılmış veya üçgen devrelerde; parafudr gerilim değeri:
Up = 1,1 x Un x e ( e =1 alınır )
Yıldız noktası doğrudan topraklı sistemlerde; parafudr gerilim değeri:
Up = 1,1 x Un x e (e = 0,8 alınır)
Darbe Boşalma Akımı:
Parafudrlar 5 veya 10 kA darbe boşalma akımına göre yapılmaktadırlar. Atmosferik boşalmaların yoğun olduğu bölgelerde 10 kA anma darbe akımı olan parafudrlar seçilebilir. Yıldırım akımlarının seyrek oluştuğu yerlerde 5 kA’lik parafudr seçimi uygun olabilmektedir.
Kısa Devre Akımı:
Atmosferik boşalmalardan başka işletme frekansında olan kaçak akımlar da parafudrları zorlamaktadır. Yıldız noktası doğrudan topraklı sistemlerde; iki faz – toprak arızalarında kısa devre akımının 40 kA’i geçtiği görülmüştür. Yıldız noktası direnç üzerinden topraklanmış sistemlerde ise; iki faz – toprak arızalarında kısa devre akımı seyrek olarak 15 kA düzeyine ulaşır. Bu bakımdan parafudrun kısa devre akımının, kendisine en yakın kesici ya da ayırıcının kısa devre akımı düzeyinde ya da bir üst değerde seçilmesi uygun olur. Parafudrlar genelde 10, 20 ve 40 kA kısa devre akımı düzeyinde imal edilmektedirler.